PRP (پی آر پی) چیست؟
پی آر پی نامی اختصاری از درمان با «پلاسمای غنی از پلاکت» یا «Platelet-Rich Plasma» است. برای این که بتوانیم درمان PRP را توضیح بدهیم، اول باید بدانید که پلاسما و پلاکت چه هستند.
خون بدن از دو بخش کلی تشکیل شده است:
هماتوکریت: این بخش شامل سلولهای خونی مانند گلبول‌های سفید، قرمز و پلاکتها است.
پلاسما: بخش زمینه‌ای و مایع خون که شامل آب و مواد محلول در آن مانند پروتئین‌ها، مواد معدنی، مواد غذایی و … است.
برای درمان پی آر پی، ابتدا مقداری خون از بازوی شما گرفته میشود. این مقدار تقریباً برابر با خونی است که برای آزمایش خون در آزمایشگاه از شما دریافت میشود؛ یعنی حدود ۱۰ تا ۲۰ میلی‌لیتر. نمونه‌ی خون شما درون دستگاهی به نام سانتریفیوژ قرار می‌گیرد. در این دستگاه با چرخش سریع و بر اساس نیروی گریز از مرکز، بخش‌های مختلف خون جدا میشوند.
در نهایت محلولی به دست می‌آید که غنی از پلاکتهای خونی است. احتمالاً با نقش اصلی پلاکتها که لخته کردن خون و جلوگیری از خونریزی است، آشنا هستید. علاوه بر این، پلاکتها نقش بسیار مهمی در فرآیند بهبودی و ترمیم آسیب‌های بافتی دارند.
پلاکت درمانی ( سلول درمانی ) یا PRP روش نوینی می باشد که بر اساس استفاده از فاکتورهای رشد پلاکتهای خون، فیبروبلاستها و سایر سلولهای بنیادی تحریک و باعث کلاژن سازی می شود. کلاژن نقش بسیار مهمی در حفظ طراوت و جوانی پوست دارد و با سنتز کلاژن جدید، پوست جوانی و زیبایی خود را به تدریج به دست خواهد آورد.
به علت اینکه در پی آر پی PRP از تحریک فیبروبلاستها استفاده می شود بدیهی است که اثرات درمانی آن به تدریج ظاهر گشته و شما می توانید اولین تغییرات مثبت را بعد از دو تا سه هفته از اولین درمان مشاهده نمائید. البته نتیجه مطلوب در پایان ماه دوم تا سوم حاصل خواهد شد.
توجه داشته باشید که با انجام روش پی آر پی، یک بازسازی عظیم سلولی در ناحیه درمانی شروع خواهد شد و این بازسازی حتی تا ماه هجدهم ادامه خواهد داشت. البته بر حسب سن، نیاز به درمان مجدد بعد از دو ماه تا یکسال خواهید داشت زیرا عواملی که باعث پیری پوستتان شده است در بدن شما کماکان وجود دارد
امروزه این روش برای تحریک رشد مو، کلاژن سازی و ازبین بردن چروک ها، زخم بستر و زخم های دیابتی، جراحی ها، آرتروز و…. استفاده میشود.
بعد از جداسازی و آماده‌سازی محلول PRP، آن را به پوست شما تزریق می‌کنند. با ورود محلول به ناحیه‌ی دچار مشکل، فاکتورهای رشد از پلاکتها آزاد میشوند. این فاکتورها سه عملکرد مهم انجام می‌دهند:
- باعث تحریک تشکیل کلاژن میشوند. پروتئین کلاژن به نوعی سیمان بافت‌های شما است.
- باعث تشکیل عروق خونی جدید میشوند.
- باعث ساماندهی و تقسیم سلول‌ها میشوند.
استفاده‌های پی آر پی
پلاکت درمانی یا PRP استفاده‌های بسیاری دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره کرده‌ایم:
- ریزش مو:
پزشکان از تزریق پی آر پی به پوست سر برای افزایش رویش و کاهش ریزش مو استفاده کرده‌اند. بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۱۴ انجام شده، تزریق پی آر پی در درمان آلوپسی آندروژنیک (androgenic alopecia) که به آن طاسی با الگوی مردانه نیز می‌گویند، مؤثر است.
- آسیب‌دیدگی تاندون‌ها:
تاندون، بافتی به‌شکل نوار محکم و ضخیمی است که عضله را به استخوان متصل می‌کند. معمولا تاندون‌ها پس از آسیب‌دیدگی به‌کُندی بهبود می‌یابند. پزشکان برای درمان مشکلات مزمن تاندون مانند بیماری آرنج تنیس‌بازان (tennis elbow)، التهاب تاندون آشیل (Achilles tendonitis) در مچ پا، بیماری زانوی پرشکاران (jumper’s knee) یا درد تاندون پاتلار (patellar tendon) در زانو از تزریق پی آر پی استفاده کرده‌اند.
- آسیب‌های حاد:
پزشکان برای درمان صدمات شدید و حاد ورزشی مانند کشیدگی عضلات همسترینگ یا پیچ‌خوردگی زانو (knee sprain) از روش تزریق پی آر پی استفاده کرده‌اند.
- بهبودی پس از جراحی:
گاهی پزشکان پس از جراحی و برای بهبودی تاندون پاره‌شده (مانند تاندون کاف روتاتور در شانه) یا رباط‌ها (مانند رباط صلیبی قدامی یا ACL) از تزریق پی آر پی استفاده می‌کنند.
- استئوآرتریت (Osteoarthritis، ورم مفاصل و استخوان‌ها):
پزشکان برای درمان بیماران مبتلابه استئوآرتریت از روش تزریق پی آر پی به زانو استفاده کرده‌اند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ نشان داد که در درمان استئوآرتریت، تزریق پی آر پی مؤثرتر از روش سنتی تزریق اسید هیالورونیک (hyaluronic acid) است. البته این آزمایش روی گروه کوچکی شامل ۱۶۰ نفر انجام شده و برای قطعی شدن نتیجهٔ به‌دست‌آمده، این آزمایش باید روی گروه‌های بزرگ‌تری انجام شود.
پلاکتها چگونه سبب جوانسازی میشوند؟
پلاکتها حاوی فاکتورهای رشد factors growth هستند که عامل اصلی در فرایند ترمیم و بازسازی بافتها میباشند و هنگامی که پوسته پلاکت بواسطه مواد خاصی پاره شود فاکتورهای رشد آزاد می شوند وسبب رشد و تکثیر و تمایز سلولهای مختلف پوستی و بافتی می شوند.
مثلا اگر در کنار فولیکول مو تزریق شوند باعث رویش مجدد طبیعی مو می شوند و در پوست باعث افزایش کلاژن ، الاستین، ماده ی بین سلولی ، عروق و در نهایت ضخیم شدن و با طراوت شدن بافت پوستی و رفع چین و چروک ، خطوط و در استخوان یا غضروف باعث ترمیم شکستگی ومانع سائیدگی آنها می شوند .
در فیلد زیبایی روش پی آر پی برای درمان چروک ها، سیاهی و پف زیر چشم و همچنین جوان سازی پوست دست یک معجزه می باشد. همچنین در رویش مجدد مو و قطع ریزش مو نتایج شگفت انگیزی در ایالات متحده امریکا و کانادا از خود نشان داده است. پی آر پی PRP اثرات فوق العاده ای به روی اسکارهای جوش و حتی اسکارهای قدیمی دارد.
آماده شدن برای درمان
- دو روز پیش از درمان مقدار زیادی آب و مایعات بنوشید تا بدن و پوست شما کاملاً پرآب و هیدراته شود.
- یک یا دو هفته پیش از دریافت درمان، چربی کمتری بخورید و میزان مصرف کافئین را نیز کاهش دهید.
- اگر دارو یا مکملی مصرف می‌کنید، حتماً راجع به مصرف آنها پیش از PRP با پزشک مشورت کنید. برخی از مکمل‌ها باعث افزایش خطر کبودی میشوند و نباید ۲ تا ۳ هفته پیش از درمان مصرف کنید.
مراحل آماده سازی پیش از تزریق پی آر پی (PRP)
در کل می توان گفت مراحل آماده سازی پیش از تزریق پی آر پی ساده و جزئی است. پی آر پی را می توان به شیوه های متفاوتی تزریق کرد. به عنوان مثال ممکن است پیش از تزریق پی آر پی با استفاده از یک داروی بی حسی موضعی همچون لیدوکائین پوست سر را بی حس کنند. در این صورت بیمار باید کمی پیش از تزریق به مطب مراجعه کرده، داروی بی حسی را به محل تحت درمان بمالد تا فرصت کافی برای بی حس شدن پوست وجود داشته باشد.
گاهی اوقات داروی بی حسی موضعی با پی آر پی مخلوط می شود و ترکیب حاصل به پوست تزریق می شود تا بیمار در حین تزریق احساس درد و ناراحتی نکند. برخی اوقات پزشک در حین عمل جراحی پی آر پی را تزریق می کند. در چنین شرایطی مراحل آماده سازی پیش از تزریق شامل توصیه های پیش از عمل می شود.
نحوه تزریق پی آر پی (PRP)
روند تزریق پی آر پی را در ادامه برایتان شرح خواهیم داد؛
متخصص از شما نمونه خون می گیرد. حجم این نمونه خون به سطح موضع تحت درمان بستگی دارد. به عنوان مثال برای تزریق پی آر پی به پوست سر به ۲۰ میلی لیتر از خون فرد نیاز است. (چیزی در حدود یک قاشق چایخوری)
نمونه خون در دستگاه سانتریفیوژ قرار می گیرد. چرخش بسیار سریع لوله آزمایش در این دستگاه به جداسازی ترکیبات و اجزای خون از یکدیگر می انجامد. فرآیند جداسازی در حدود ۱۵ دقیقه زمان می برد.
یک متخصص، پلاسمای جدا شده از خون را برای تزریق به موضع تحت درمان آماده می کند.
پزشک برای مشخص کردن محل دقیق تزریق، از دستگاه های تصویر برداری همچون دستگاه تصویربرداری مافوق صوت استفاده می کند. و در نهایت پزشک پی آر پی را به موضع مورد نظر تزریق می کند. تمامی این مراحل در حدود یک ساعت طول می کشد.
بعد از درمان
- تا چهار ساعت پس از درمان، پوست خود را لمس نکنید. صبر کنید تا محل‌های تزریق بهبود یابند.
- مراقب انتقال آلودگی‌ها از طریق باد، گرد و خاک و دستان نشسته باشد.
- تا ۲۴ ساعت بعد از تزریق، از محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده نکنید.
- از قرار دادن کمپرس سرد یا گرم روی محل درمان خودداری کنید.
- برای خوابیدن، چند بالش زیر سر خود قرار دهید یا به صورت نیمه خوابیده قرار بگیرید. سعی کنید محل درمان بالا قرار بگیرد و تماسی با بالشت نداشته باشد.
- تا یک ماه پس از درمان، از ضد آفتاب استفاده کنید.
- ممکن است پوست شما تا یک هفته بعد از درمان کمی حساس باشد.
- در صورت کبودی یا قرمزی برای دریافت درمان لازم با پزشک خود مشورت کنید.
عوارض جانبی PRP
همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، حتماً پیش از دریافت پی آر پی، تمامی بیماری‌ها و داروهایی که مصرف می‌کنید را به پزشک معالج اطلاع دهید. بسیاری از متخصصان معتقدند که افراد زیر نباید از درمان پی آر پی برای ریزش مو استفاده کنند:
- افرادی که داروهای رقیق کننده‌ی خون مصرف می‌کنند.
- کسانی که به طور سنگین دخانیات مصرف می‌کنند.
- کسانی که سابقه‌ی اعتیاد به مواد مخدر یا الکل دارند.
همچنین اگر دچار بیماری‌های زیر هستید، ممکن است این درمان برای شما مناسب نباشد:
- سرطان
- بیماری‌های مزمن کبد
- بیماری‌های مزمن پوستی
- تعداد کم پلاکتهای خونی
- بیماری‌های تیروئیدی
چه کسانی نباید پی آر پی دریافت کنند؟
چون در درمان پی آر پی از پلاکتهای خودتان استفاده میشود، معمولاً شاهد بروز عوارض جانبی نیستیم. مواردی نظیر ایجاد حساسیت، درد یا خونریزی در محل‌های تزریق از عوارض محتمل این درمان هستند که البته نادر اند. بیشتر افرادی که PRP انجام می‌دهند، می‌توانند بلافاصله بعد از درمان، به انجام کارهای روزمره‌ی خود مشغول شوند.
تکرار تزریقات PRP
بسته به علت دریافت درمان، تکرار تزریقات پی آر پی نیز متفاوت است. معمولاً دو یا سه بار درمان به فواصل ۶ هفته انجام میشود. البته ممکن است برای مشاهده‌ی بهتر نتایج درمان، تا ۵ بار تزریق نیاز باشد. اگر درمان پی آر پی روی شما نتایج خوبی داشته باشد، انجام دو تزریق سالیانه به شما توصیه خواهد شد.
