منیسک زانو
در هر یک از زانوهای ما دو مینیسک وجود دارد. مینیسکی که در قسمت داخلی زانو قرار دارد، مینیسک داخلی و مینیسکی که در قسمت خارجی (جنبی) زانو قرار دارد مینیسک خارجی نام دارد. مینیسک، یک بافت غضروفی به شکل هلال ماه است که بین دو استخوان اصلی در مفصل زانو (استخوان ساق پا و استخوان ران) قرار دارد. وظیفهی مینیسک در درجهی اول، جذب فشارهای وارده به زانو و در درجهی دوم، حفظ ثبات مفصل زانو است.
پارگی منیسک
معمولا گیر افتادن مینیسک بین دو استخوان ران و ساق پا در هنگام حرکت کردن زانو، باعث پارگی مینیسک میشود. اغلب پارگیهای مینیسک در قسمت داخلی زانو ایجاد میشود، چون این قسمت از مینیسک بیشتر در معرض گیر افتادن بین دو استخوان متحرک مفصل زانو میباشد. این پارگیهای داخلی و بسیاری از پارگیهای شدید در قسمت خارجی مینیسک، نمیتوانند بهبود پیدا کنند.
علتها و دلایل
پارگی مینیسک ممکن است در هر سنی رخ دهد. اما علت پارگی مینیسک زانو در سنین مختلف، متفاوت است.
در افراد جوان
بافت مینیسک در افراد جوان بسیار مستحکم و با خاصیت ارتجاعی زیاد (مثل لاستیک) است.
پارگی مینیسک در افراد زیر 30 سال معمولا بر اثر چرخش زانو با نیرو و شدت زیاد اتفاق میافتد.
در افراد جوانتر، پارگی مینیسک معمولا بر اثر آسیبهای ورزشی ایجاد میشود.
در پارگی “دسته سطلی” مینیسک، کل لبهی مینیسک داخلی پاره میشود
ممکن است لبهی داخلی مینیسک به شکل یک لایه (فلپ) پاره شده و جدا شود.
در بیماران مسن
بافت تشکیل دهنده مینیسک با بالا رفتن سن، به تدریج ضعیف میشود و مینیسک زانو مستعد فرسایش و پارگی میشود.
افراد مسن معمولا بر اثر آسیبهای بسیار جزئی مانند بالا و پایین رفتن در هنگام انجام حرکت اسکات، به پارگی مینیسک دچار میشوند.
در اغلب موارد، هیچ آسیب شدید و جدی باعث پارگی و فرسایش مینیسک نمیشود.
پارگی مینیسک در این افراد، اغلب به خاطر وضعیت عمومی زانوی آنها و ابتلا به آرتروز زانو به خاطر بالا رفتن سن میباشد.
فرسایش مینیسک، معمولا باعث میشود که مینیسک ساییده شود و در جهتهای مختلفی دچار پارگی شود.
علائم و نشانهها
وقتی مینیسک شما پاره میشود، ممکن است علائم پارگی مینیسک را به شرح زیر داشته باشید:
- احساس درد بسیار تیز و تیرکشنده در زانو
- احساس شنیدن صدا از زانو یا پاره شدن چیزی در زانو.
- مشکل در راه رفتن به خاطر درد زانو یا احساس گیر کردن چیزی در زانو
- مشکل در راست کردن زانو
- داشتن تورم در ناحیه زانو تا 24 ساعت بعد از آسیبدیدگی
- در زانو در موارد پارگی مینیسک معمولا در قسمت داخلی یا خارجی زانو (طرفین) احساس میشود. در زانو شایعترین علایم پارگی مینیسک است.
- گیر کردن زانو یا قفل شدن زانو در برخی موارد.
- به طور کلی تورم زانو نشان دهندهی وجود مشکلی در زانو و از علائم پارگی مینیسک زانو است و در اغلب موارد این تورم ناشی از آسیب مینیسک است.
تشخیص
تشخیص دادن پارگی مینیسک در قدم اول با گرفتن شرح حال از بیمار و معاینه فیزیکی او آغاز میشود.
عکسبرداری با اسکن ام.آر.آی بهترین راه برای تایید و نشخیص قطعی پارگی مینیسک زانو است.
رادیوگرافی با اشعه ایکس نمیتواند پارگی مینیسک را نشان دهد اما میتواند در تشخیص مشکلات مربوط به استخوان مانند شکستگی، آرتروز و وجود تکههای استخوان که در مفصل زانو گیر کرده اند، مفید باشد. در بیمارن مسن تر معمولا در حالتی که بیمار ایستاده است، از هر دو زانوی او با اشعه ایکس، عکسبرداری میشود.
درمان پارگی مینیسک
توانبخشی زانو بدون انجام جراحی
روش RICE برای بهبود آسیب دیدگی
RICE ، مخفف Rest به معنای استراحت، Ice به معنای یخ گذاشتن، Compression به معنای فشار آوردن (مثلا با بانداژ فشاری) و Elevation به معنای بالا گرفتن اندام آسیبدیده میباشد. این روش معرف اولین قدمها در درمان عضو آسیبدیده، بلافاصله بعد از آسیبدیدگی است. انجام این کارها میتواند موجب کاهش التهاب بعد از پارگی مینیسک شود.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوبروفن یا ناپروکسن میتوانند در تکین درد و کاهش التهاب زانو موثر باشند . این علائم را بهبود بخشند.
زانوبند طبی
معمولا در مراحل اولیه درمان پارگی مینیسک از زانوبند طبی استفاده نمیشود چرا که زانوبند، زانو را بیشتر در حالت صاف نگه میدارد و این حالت موجب شدت گرفتن درد زانو میشود، چرا که در این حالت، با توجه به تجمع مایع مفصلی و تورم زانو، فضای داخلی مفصل کاهش پیدا میکند.
تحریک الکتریکی
ممکن است برای تقویت مینیسک و بافتهای اطراف آن از روش تحریک الکتریکی سیستم عصبی-عضلانی در ناحیه عضلات اطراف زانو استفاده شود.
تزریق کورتیزون
کورتیزون استروئیدی است که غدد فوق کلیوی آن را هنگام استرس به طور طبیعی در بدن تولید میکند. البته کورتیزونی که در مفصل زانو تزریق میشود، طبیعی نیست و سنتزی است. شرکتهای داروسازی این دارو را برای تسکین موقت التهاب و ورم تولید میکنند. برای مثال کنالگو (Kenalog) و کلستون (Celestone) نام تجاری آمپول کورتیزون مصنوعی است.
ازن تراپی
اکسیژن/ ازن تراپی اصطلاحی برای توصیف درمانهای مختلفی است که در آنها اکسیژن، ازن یا پراکسید هیدروژن به صورت گازی یا محلول در آب برای نابودن کردن میکروارگانیسمها، بهبود عملکرد سلولی و تسهیل فرایند التیام بافت آسیب دیده در موضع مورد نظر تزریق میشود. منطق پشت درمانهای زیست اکسایشی(bio-oxidative) این است که مادامی که نیاز بدن به عاملهای آنتی اکسیدان تامین شود، استفاده از عاملهای اکسایشی باعث حرکت اتمهای اکسیژن از جریان خون به سمت سلولها خواهد شد. مهمترین مزایای درمان با اکسیژن و ازن عبارت است از:
- تحریک تولید گلبولهای سفید
- از بین بردن ویروسها با اوزون و پراکسید هیدروژن
- بهبود اکسیژنرسانی از جریان خون به بافتهای بدن
- تسریع فرایند تجزیه مواد شیمیایی نفتی
- افزایش تولید اینترفرون و عاملهای نکروز (مرگ) تومور، در نتیجه کمک به بدن برای مقابله با عفونت و سرطان
- افزایش کارایی آنزیمهای آنتی اکسیدان
- افزایش انعطافپذیری و کارایی غشاهای گلبولهای قرمز
تزریق پی.آر.پی (پلاسمای غنی از پلاکت)
روش تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (پی.آر.پی) همشیه راه حلی همه جانبه برای ترمیم رباطها نیست. اما قطعا تعداد بیمارانی که بعد از بهکارگیری روش تزریق پی.آر.پی توانستهاند به فعالیتهای عادی خود بازگردند میتواند ارزش این روش درمانی را نشان بدهد. تعداد زیادی از بیمارانی که با این روش تحت درمان قرار گرفتهاند، نه تنها از انجام جراحی اجتناب کردند و به فعالیتهای روزانه خود بازگشتند، بلکه توانسته اند به انجام ورزش حرفه ای خود ادامه دهند. در برخی از این بیماران که قبلا مورد جراحی محصوب میشدند، رسیدن به این نتایج غیرقابل تصور و پیشبینی بود.
تمرینات مخصوص پارگی مینیسک
انقباض همسترینگ
در این روش هیچ حرکتی نباید انجام شود. روی زمین دراز بکشید یا بنشینید و زانوهای خود را در زاویه 10 درجه خم کنید. پاشهی پای خود را روی زمین فشار دهید و عضلات پشت ران خود را منقبض کنید. 5 ثانیه در این حالت بمانید و سپس عضلات خود را شل کنید.
انقباض عضلات چهار سر ران
بر روی شکم بخوابید و یک حوله را زیر مچ پایی که زانوی آن آسیب دیده است، قرار دهید. سعی کنید با مچ پای خود روی حوله فشار بیاورید. پای شما باید تا جای ممکن صاف شود. 5 ثانیه در این حالت بمانید و سپس عضلات خود را شل کنید.
بالا آورن پا در حالت خوابیده
به پشت دراز بکشید و زانوی سالم خود را خم کنید و زانوی آسیبدیده را صاف نگه دارید. به آرامیپای خود را در حدود 15 سانتیمتر بالا بیاورید و برای 5 ثانیه آن را در این حالت نگه دارید و سپس آن را 15 سانتیمتر دیگر بالا ببرید و دوباره 5 ثانیه صبر کنید. این کار را تا بالا بردن کامل پا انجام دهید و سپس با همین روش پا را کمکم پایین بیاورید.
تمرین پیشرفته: برای پیشرفته کردن این تمرین میتوانید به مچ پای خود وزنه ببندید. در ابتدا با وزنه 500 گرمی شروع کنید و ظرف 4 هفته این وزنه را تا 2کیلوگرم افزایش دهید.
انقباض عضلات باسن
در حالی که به پشت دراز کشیده اید، عضلات باسن خود را منقبض کنید و 5 ثانیه این حالت را نگه دارید.
بالا آوردن پا در حالت ایستاده
بایستید و در صورت نیاز برای حفظ تعادل خود با دستتان جایی را بگیرید. به آرامی و در حالی که زانویتان صاف است، پایتان را بالا بیاورید و سپس به آرامی پایتان را پایین بیاورید.
تمرین پیشرفته: برای پیشرفته کردن این تمرین میتوانید به مچ پای خود وزنه ببندید. در ابتدا با وزنه یک پوندی شروع کنید و ظرف 4 هفته این وزنه را تا 2 کیلوگرم افزایش دهید.
جراحی
پارگی مینیسک یکی از آسیبهای شایع در بین ورزشکاران است. درمان آسیب ورزشی در زانو از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در صورتی که پارگی مینیسک شما به درمانهای غیرجراحی به اندازهی کافی پاسخگو نیست، احتمالا نیاز به انجام جراحی دارید. روشهای جراحی عبارتند از:
- آرتروسکوپی
- بازسازی مینیسک
- مینیسکتومی جزئی (برداشتن بخشی از مینیسک)
- جایگزینی مینیسک
پیشگیری
انجام دادن منظو ورزش به تقویت عضلاتی که زانوی شما را پشتیبانی میکند، کمک میکند.
داشتن فعالیت فیزیکی به شما کمک میکند بدن خود را برای ورزش و انجام فعالیتهای پرفشار آماده نگه دارید.
هرچند پیشگیری از تصادف یا آسیبدیدگی، بسیار مشکل است، اما برای پیشگیری از پارگی مینیسک سعی کنید از چرخاندن زانو با سرعت زیاد در حالی که کف پایتان روی زمین است، اجتناب کنید.