بلوک عصبی روش است که می‌تواند به پیشگیری یا مدیریت انواع مختلف درد کمک کند. بلوک های عصبی اغلب شامل تزریق داروهایی می‌شوند که درد اعصاب خاصی را مسدود می‌کنند. بلوک های عصبی می‌توانند برای تسکین درد و همچنین از دست دادن کامل احساس در صورت نیاز برای جراحی استفاده شوند.
بلوک عصبی تزریقی است که ممکن است باعث تسکین موقت درد شود. همچنین این روش می‌تواند به تشخیص منابع درد عصبی کمک کند. انواع مختلفی از بلوک‌های عصبی بر اساس عصب مورد نظر وجود دارد، مانند بلوک عصبی ژنیکولی یا بلوک عصبی پس‌سری. در ادامه این مقاله از وب‌سایت کلینیک درد دکتر نریمانی، انواع بلاک های عصبی برای نواحی مختلف بدن را تشریح خواهیم کرد. شما می توانید در سایت دکتر نریمانی درباره تزریق دیسکوژل هم مطالعه کنید.
بلوک عصبی چیست؟
بلوک عصبی تزریق دارو در نزدیکی عصب یا گروهی از اعصاب مورد نظر برای تسکین موقت درد است. برخی از تزریق‌ها باعث تسکین طولانی مدت درد می‌شوند. تزریق داروی ضد التهابی علاوه بر بی‌حسی موضعی ممکن است به اعصاب آسیب‌دیده با تسکین التهاب کمک کند.
اعصاب مانند کابل‌هایی هستند که سیگنال‌های الکتریکی را بین مغز و بقیه بدن و بالعکس حمل می‌کنند. این سیگنال‌ها به شما کمک می‌کنند تا احساساتی مانند لمس و درد را داشته باشید و عضلات خود را حرکت دهید. آنها همچنین عملکردهای خاصی مانند تنفس، عرق کردن یا هضم غذا را تسهیل می‌کنند. بلوک‌های عصبی عمدتا مشکلات مربوط به سیگنال‌دهی درد را برطرف می‌کنند، اما به‌طور همزمان می‌توانند سایر عملکردهای عصبی را نیز تحت تاثیر قرار دهند.
اثرات تزریق بلوک های عصبی معمولا سریع است؛ اما اغلب فقط یک راه‌حل موقت هستند. برخی از افراد ممکن است با یکبار تزریق شاهد کاهش درد باشند، در حالی‌که برخی دیگر به چندین تزریق نیاز دارند. برخی از افراد هیچ اثری از بلاک های عصبی را تجربه نمی‌کنند و ممکن است برای مدیریت علائم خود به روش‌های درمانی متفاوتی نیاز داشته باشند.
بررسی چیستی و تاریخچه بلوک عصبی
- بلاک عصبی یا مسدود کردن راه امواج عصبی روشی است که از یکصد سال پیش تا امروز برای ارزیابی و درمان هر دو درد حاد و مزمن به کار رفته است و یک داروی شیمیایی را نزدیک یک عصب خاص تزریق می کنند تا جلوی عصبی مربوط به انتقال حس در را در مسیر های نُسی سپتیو (nociceptive) بگیرد (مسیرهای نُسی سپتیو مسیرهایی عصبی هستند که سیگنال های درد ناشی از عوامل فیزیکی یا شیمیایی را از بافت های بدن به مراکز احساس درد می رسانند) . با مسدود کردن این مسیرهای عصبی آن ناحیه از بدن بی حس می شود.
- انسداد نورولوتیک، از بین رفتن عمدی و موقتی رشته عصبی از طریق استفاده از مواد شیمیایی، گرما، سرما که می‌تواند برای هفته‌ها یا ماه‌ها یا برای همیشه باقی بماند.
- بلوک عصبی محیطی، درمانی برای کنترل درد است که شامل تزریق بی‌حس‌کننده موضعی در اطراف اعصاب برای بلوک یا توقف احساس دردی که به مغز می‌رسد، می‌شود. بلوک نوروآگزیال، تزریق بی‌حس‌کننده موضعی در نخاع از طریق یک سوزن یا کاتتر (لوله بسیار نازک و کوچک) برای بلوک انتقال درد از نخاع به مغز است.
- تکنیک های بلوک عصب بخش با ارزشی از برنامه ی کنترل درد را تشکیل می دهند و به کمک آنها کارهای درمانی دیگر هم امکان پذیر می شود .
- تزریق برای بلوک عصبی که تزریق به منظور بلوک گیرنده درد نیز نامیده می‌شود، روش کم تهاجمی است که به صورت موقت درد عصبی یا مفصل را تسکین می‌دهد. دلیل درد مفصل یا عصب محیطی به درستی مشخص نیست. این روش به عنوان یک آزمایش تشخیصی در تعیین منشا درد به کار گرفته می‌شود. آثار بلوک گیرنده عصبی / درد موقتی است و به ندرت طولانی مدت خواهد بود. اگر بلوک موفقیت آمیز باشد، می‌توان بلوک توسط امواج رادیویی را پیشنهاد نمود.
- بلوک عصبی از تکنیک های بسیار ضروری جهت مدیریت درد و بی حسی در اورژانس می باشد . در واقع هرعصب محیطی، در طول مسیر خروج از نخاع تا رسیدن به عضو هدف می تواند بلوک شود . اگر مسیر آناتومیک عصب را خوب بدانیم، در محل هایی که عصب سطحی است، براحتی می توانیم بلوک عصب را انجام دهیم .
- بلوک انگشتان دست و پا (Digital nerve block) از شایع ترین بلوک هایی است که در اورژانس انجام می شود .
- به علت عدم آشنایی پزشکان در اورژانس به تکنیک های ساده بلوک های عصبی و نداشتن تجریه و مهارت کافی، از این تکنیک ها کمتر استفاده می شود . خوشبختانه تکنیک ها بسیار ساده بوده پزشکان با دانستن مسیر آناتومیک عصب و مقدار داروی لازم و استفاده از نقاط راهنما (landmarks) جهت تزریق درست در مکانی که عصب عبور می کند، براحتی می توانند بلوک عصب را انجام دهند . لذا برای انجام این روش توصیه می کنیم به کلینیک های درد مراجعه نمایید .
- فناوری های جدید هم در بلوک عصب کمک زیادی به ما می کند . بلوک عصب با راهنمایی سونوگرافی و با استفاده از پروب سطحی، براحتی مسیر عصب را به ما نشان می دهد و پزشک می تواند با اطمینان کامل بلاک را انجام دهد .
استفاده های رایج از بلوک های عصبی
از بلوک عصبی معمولا در حین جراحی و به منظور کاهش درد استفاده می‌شود. از آن به منظور مدیریت درد ناشی از شرایطی مزمن یا صدمه وارد شده که در آن اعصاب آسیب دیده اند، ملتهب شده اند و یا زخمی شده اند نیز بکار گرفته می‌شود. از بلوک عصبی معمولا در مدیریت دردهایی که منشا نخاعی دارند و همچنین دردهای ناتوان کننده ای که بر دستها، پاها، گردن و کفل تاثیر می‌گذارد، استفاده می‌شود. ممکن است با پزشکتان صحبتی راجع به استفاده از بلوک عصبی در مدیریت دردهایی از جمله موارد زیر صحبت نمایید:
- درد زایمان
- درد بعد از جراحی
- درد مرتبط با سرطان
- درد آرتروز
- درد شدید در ناحیه صورت مانند درد عصبی عصب سه قلو
- درد کمر
- سردردهایی همچون میگرن یا درد در پس سر
- سندروم درد ناحیه ای مزمن یا CRPS
تقسیم بندی بلوک عصب به دو دسته
دسته اول | بلوک های عصبی تخریبی (neurolytic blocks) یا عصب کُشی
عبارتند از تزریق موادی مثل فِنُل یا الکل به روی عصب و این مواد مسیرها عصبی انتقال درد را خراب می کنند . این کار باعث تسکین دائمی درد نمی شود، و ممکن است تکرار تزریق لازم آید . آثار جانبی هم دارد و ممکن است به اعصاب کناری آن ناحیه صدمه بزند و عضله از کار بیفتد . بنابراین بلاک های تخریب کننده ی عصب را برای بیماری های دردناک شدید و بیمارانی که دیگر امیدی به زنده ماندنشان نیست در نظر می گیرند .
دسته دوم | بلوک های عصبی غیر تخریبی (nonneurolytic blocks)
در آن مواد غیر تخریبی مانند بی حس کننده های موضعی مثلا لیدُکائین (lidocaine) یا بوپیواکایین (bupivacaine) را به کار می برند . گاهی ماده ی تزریقی ترکیبی از یک بی حس کننده ی موضعی و داروهای دیگری مورد استفاده قرار می گیرد . بلوکه کننده های غیرتخریبی راه انتقال درد را سد می کننند بی آنکه مسیرهای “نُسی سپتیو” ار خراب کرده باشند . بنابراین مصرف درمانی زیادی دارند .
بلاک عصبی ممکن است قدری دردناک و استرس آور باشد. معمولا برای آماده کردن بیمار جهت بلاک عصبی، یک بی حسی موضعی در او انجام می دهند. مهارت و تجربه ی دکتر در انجام بلاک عصب برای توفیق در این کار اهمیت زیادی دارد . عموما ً این کار به دست متخصص بیهوشی انجام می شود . گاهی بلاک عصب را به طور سر پایی انجام می دهند، در مواردی هم لازم است بیمار مدتی کوتاه در بیمارستان بستری شود.
بیشتر بخوانید: تزریق پی ار پی زانو | نحوه تزریق، مراقبت‌ها، عوارض و هزینه
معرفی بلوک شاخه عصبی مدیال
بلاک شاخه عصبی مدیال تزریقی است که برای اطمینان حاصل کردن از آنکه منبع کمردرد بیمار مفاصل فاست هستند استفاده می‌شود. یک جفت مفصل فاست در تمامی مهره‌های کمر وجود دارد. این مفاصل که به نام آپوفیزیال نیز شناخته می‌شوند، در عین ایجاد استحکام امکان حرکات طبیعی و انعطاف‌پذیری در ستون فقرات را نیز فراهم می‌کنند. هر مفصل فاست دارای عصب‌های کوچکی است به نام عصب‌های شاخه مدیال. این عصب‌ها سیگنال‌های درد را از مفاصل فاست به مغز منتقل می‌کنند.
اختلالات و شرایط متفاوتی مانند تنگی کانال نخاعی، آرتروز و یا ضربه به کمر(به عنوان مثال در تصادفات رانندگی) می‌توانند منجر به التهاب مفاصل فاست شوند که در این صورت عصب‌های شاخه مدیال سیگنال‌های درد را به مغز منتقل خواهند کرد.
عصب‌های این شاخه هیچ یک از ماهیچه‌های اصلی را کنترل نمی‌کنند و هیچ حس دیگری به جز درد را به مغز نمی‌رسانند. بنابراین بلاک این عصب‌ها خطری برای کارکرد ماهیچه‌ها در نواحی مورد نظر نداشته و قابلیت احساس درد در نواحی دیگر را نیز تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. بلاک شاخه عصبی مدیال اغلب در دو مرحله‌ی تشخیص و درمان به کار گرفته می‌شود.
بررسی نقش بلاک شاخه عصبی مدیال
بلاک شاخه عصبی مدیال تزریقی است که برای اطمینان حاصل کردن از آنکه منبع کمردرد بیمار مفاصل فاست هستند استفاده می‌شود. یک جفت مفصل فاست در تمامی مهره‌های کمر وجود دارد. این مفاصل که به نام آپوفیزیال نیز شناخته می‌شوند، در عین ایجاد استحکام امکان حرکات طبیعی و انعطاف‌پذیری در ستون فقرات را نیز فراهم می‌کنند. هر مفصل فاست دارای عصب‌های کوچکی است به نام عصب‌های شاخه مدیال. این عصب‌ها سیگنال‌های درد را از مفاصل فاست به مغز منتقل می‌کنند.
اختلالات و شرایط متفاوتی مانند تنگی کانال نخاعی، آرتروز و یا ضربه به کمر(به عنوان مثال در تصادفات رانندگی) می‌توانند منجر به التهاب مفاصل فاست شوند که در این صورت عصب‌های شاخه مدیال سیگنال‌های درد را به مغز منتقل خواهند کرد.
عصب‌های این شاخه هیچ یک از ماهیچه‌های اصلی را کنترل نمی‌کنند و هیچ حس دیگری به جز درد را به مغز نمی‌رسانند. بنابراین بلاک این عصب‌ها خطری برای کارکرد ماهیچه‌ها در نواحی مورد نظر نداشته و قابلیت احساس درد در نواحی دیگر را نیز تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. بلاک شاخه عصبی مدیال اغلب در دو مرحله‌ی تشخیص و درمان به کار گرفته می‌شود
روش تزریق در شاخه عصبی مدیال
مانند بسیاری از تزریقات نخاعی، بلاک شاخه عصبی مدیال نیز بهتر است به کمک فلوروسکوپی (عکس برداری با اشعه ایکس)انجام شود تا محل دقیق تزریق مشخص شده و از آسیب رسانی به ستون فقرات جلوگیری شود.
به بیماران توصیه می‌شود که در شب پیش از تزریق به میزان کافی استراحت کرده و در روز تزریق نیز از رانندگی، حمام کردن و انجام دادن فعالیت‌های سخت خودداری کنند.
مراحل تزریقات بلاک شاخه عصبی به شرح زیر است:
- به طور معمول در این تزریقات از داروهای آرام بخش استفاده نمی‌شود. اما در صورت نیاز می‌توان داروی آرام بخش را از طریق سرم وریدی تزریق کرد.
- بیمار به سینه بر روی میز تزریق دراز می‌کشد و پوست محل تزریق به خوبی تمیز می‌شود.
- پزشک سطح کوچکی از پوست را با تزریق دارو بی‌حس می‌کند.
- پزشک به کمک فلوروسکوپی (فیلم برداری با اشعه ایکس) سوزن کوچکی را به سمت عصب‌های شاخه مدیال هدایت می‌کند.
- مقدار کمی ماده حاجب (محلول رنگی ) تزریق می‌شود تا پزشک اطمینان حاصل کند که سوزن در محل درست قرار دارد و ماده تزریق شده عصب‌های شاخه مدیال را می‌پوشاند.
- سپس میزان کمی از داروی بی‌حسی به آرامی به عصب‌های مورد نظر تزریق می‌شود.
تزریق اصلی تنها چند دقیقه زمان می‌برد اما تمامی مراحل این روش درمانی معمولا بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه به طول می‌انجامد.
بررسی نقش رادیوفرکانسی شاخه عصبی مدیال
قطع عصب توسط رادیوفراکانسی روشی است که در آن بر روی عصبی که سیگنال درد را منتقل می‌کند یک ضایعه حرارتی ایجاد می‌شود. هدف از این روش درمانی، قطع کردن سیگنال‌های درد در عین حفظ کارکرد‌های دیگر از قبیل حس لامسه و قدرت ماهیچه می‌باشد.
بررسی نقش تزریق مفاصل فاست
در برخی موارد بلاک شاخه عصبی مدیال زمانی انجام می‌شود که بیمار از پیش با یک یا چند تزریق مفصل فاست درمان شده است.
در این روش یک محلول استروئید که اثر ضد التهاب دارد مستقیما به مفصل تزریق می‌شود. اگر این روش مفصل فاستی که منبع درد بیمار است را مشخص کند اما مانند روش‌های دیگر درمانی، مانند فیزیوتراپی و دارو، درد بیمار را در طولانی مدت کاهش ندهد، بلاک شاخه عصبی مدیال توصیه می‌شود.
بر طبق نتایج و شواهد اثربخشی تزریقات مفاصل فاست، می‌توان به جای این تزریقات روش بلاک شاخه عصبی مدیال را در نظر گرفت. همچنین در مواردی که بیمار توان تحمل استروئید، تزریق مستقیم به مفصل فاست و یا هر دو را ندارد، بلاک شاخه عصبی مدیال می‌تواند اولین روش درمانی باشد.
پس از تزریق چه می شود؟
پس از انجام تزریق بلاک شاخه عصبی مدیال، اغلب بیمار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه برای استراحت در محل می‌ماند. سپس پزشک معالج برای اطمینان حاصل کردن از اینکه این روش درمانی درد بیمار را کاهش داده است از وی می‌خواهد تا حرکاتی که باعث ایجاد درد می‌شدند را انجام دهد.
خطرات و عوارض بلوک شاخه عصبی مدیال
مانند تمامی روش‌های درمانی تهاجمی، در این روش نیز احتمال خطر و بروز عوارض وجود دارد. با این حال، به صورت کلی این تزریقات کم‌خطر هستند و عوارض جانبی و بروز اختلالات بعد از این تزریق نادر است.
خطرات و عوارض احتمالی بلاک شاخه عصبی مدیال شامل موارد زیر می‌شود:
- حساسیت: حساسیت بیماران اغلب به محول رنگی که در تزریق استفاده می‌شود می‌باشد و در موارد بسیار کمی نیز بیمار به داروی بی‌حسی موضعی حساسیت نشان می‌دهد.
- خونریزی: خونریزی که یکی از عوارض نادر است، بیشتر در بیمارانی اتفاق می‌افتد که از پیش مشکلات خونی داشته باشند.
- عفونت: عفونت‌های کوچک معمولا در کمتر از ۱٪ تا ۲٪ از تمامی موارد اتفاق می‌افتند. عفونت‌های شدید اما نادر بوده و در ۰.۰۱٪ تا ۰.۱٪ از موارد رخ می‌دهند.
- افزایش علائم درد بیمار
- ناراحتی در نقطه تزریق
- آسیب دیدن طناب نخاعی و یا فلج شدن: درحالی که بسیار نادر است، اما برخورد سوزن، بروز عفونت و یا خونریزی می‌تواند منجر به انسداد شریان شود.
بیمارانی که داروهای رقیق کننده خون مانند کومادین مصرف می‌کنند باید پیش از این تزریقات با پزشک خود درباره ادامه مصرف این داروها مشورت کنند. انجام این تزریقات برای بیمارانی که دچار عفونت هستند جایز نیست و این بیماران باید شرایط خود را به طور دقیق با پزشک خود در میان بگذارند. بیماران همچنین باید پزشک خود را از وجود هرگونه حساسیت به دارو، مخصوصا داروهای استفاده شده در این تزریقات، با خبر کنند.
بیشتر بخوانید: پی ار پی شانه | مزایا و عوارض تزریق پی آر پی و پلاسمای غنی از پلاکت به شانه
بررسی نتایج بلوک شاخه عصبی مدیال
اگر منبع درد بیمار عصب‌های مدیال مورد نظر بوده باشد، درد بیمار در ساعت‌های اولیه پس از تزریق کاهش خواهد یافت. اما اگر مفصل یا مفاصل فاست مورد نظر منشا درد بیمار نبوده باشند، درد کاهش نخواهد یافت. بیمار باید هرگونه احساس راحتی از درد را به دکتر گزارش دهد. در بهترین حالت بیمار گزارشی از میزان درد خود در ساعات بعد از تزریق را یادداشت می‌کند. این گزارش می‌تواند برای آگاه کردن پزشک از نتایج تزریق و همچنین برای برنامه‌ریزی آزمایشات و مراحل بعدی درمان بسیار مفید باشد.
برای آگاهی درست از نتیجه، بیماران پس از انجام این تزریق به مدت ۴ تا ۶ ساعت نمی‌توانند از داروهای مسکن استفاده کنند. در برخی موارد، بیمار ممکن است برای چند ساعت پس از تزریق در کمر و گردن احساس کرختی و یا احساس ضعف کند.
۴ تا ۶ ساعت پس از تزریق چه می شود؟
بلاک شاخه عصبی مدیال، برای تداخل در مسیر انتقال سیگنال‌های درد از مفاصل فاست به مغز طراحی شده است. به همین علت، پس از این تزریق ممکن است درد بیمار به مدت ۴ تا ۶ ساعت تسکین یابد و یا ممکن است بیمار در طی این زمان (دوره بی‌حسی) تغییری در میزان درد خود احساس نکند. بسته به میزان کاهش درد بیمار در ۴ تا ۶ ساعت اولیه پس از تزریق، بیمار می‌تواند برای کاهش درد دراز مدت از قطع عصب به روش رادیوفرکانسی استفاده نماید. به طور کلی، بیماری می‌تواند از روش رادیوفرکانسی استفاده کند که در ۴ تا ۶ ساعت اولیه پس از تزریق ماده بی حسی حداقل ۸۰٪ کاهش درد را تجربه کرده باشد.
روزهای پس از تزریق چگونه است؟
اگر در محل تزریق تا ۲ یا ۳ روز احساس ناراحتی وجود داشته باشد، معمولا گذاشتن یخ درد و ناراحتی را تسکین خواهد داد. یک روز پس از تزریق بیماران می‌توانند به فعالیت‌های روزانه خود برگردند. همچنین توصیه می‌شود که بیماران پس از کاهش درد، تمرینات ورزشی و فعالیت‌های ملایمی را آغاز کنند. هدف بلاک شاخه عصبی مدیال، تشخیص است و نه درمان، به همین علت بیماران باید بدانند که با از بین رفتن تاثیر داروی بی‌حسی، درد قبلی باز خواهد گشت.
بررسی انواع بلوک عصبی
بدن صدها عصب اصلی دارد که می‌توانند توسط بلوک های عصبی هدف قرار گیرند. به همین دلیل، انواع بلوک های عصبی به وجود آمدند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
اولین نوع | بلوک عصب ژنیکولی
اعصاب ژنیکولی در اطراف مفاصل زانو قرار دارند. این بلوک می‌تواند به درد مزمن زانو یا برای جراحی‌هایی که منجر به درد متوسط تا شدید زانو بعد از عمل می‌شود، کمک کند.
دومین نوع | بلوک عصب بین دنده ای
اعصاب بین دنده‌ای زیر هر یک از دنده‌ها قرار دارند. این بلوک می‌تواند درد موقت شکستگی‌های دنده را تسکین دهد و به تشخیص و درمان نورالژی (درد عصبی) کمک کند.
سومین نوع | بلوک عصب سمپاتیک کمری
اعصاب سمپاتیک در دو طرف ستون فقرات در قسمت پایین کمر قرار دارند. این بلوک می‌تواند به تسکین درد کمر و ساق پا، مانند سیاتیک یا سندرم درد منطقه‌ای پیچیده (CRPS) کمک کند. بلوک های عصبی گردن و کمر اغلب توسط این بلوک انجام می‌شود.
چهارمین نوع | بلوک عصب پس سری
اعصاب پس سری گروهی از اعصاب در پشت سر هستند. آنها از اعصاب نخاعی C2 و C3 ناشی می‌شوند. این بلوک می‌تواند به تشخیص و درمان نورالژی اکسیپیتال (سردرد پس سری) کمک کند. همچنین می‌تواند به مدیریت میگرن مزمن صعب‌العلاج که اغلب به بلوک‌های متعدد نیاز دارد کمک کند.
پنجمین نوع | بلوک عصب پودندال
عصب پودندال یک عصب اصلی در ناحیه لگن است. اطلاعات حرکتی و حسی را از ناحیه تناسلی به مغز ارسال می‌کند. پزشکان و متخصصان درد گاهی اوقات بلوک های عصبی پودندال را برای تسکین درد در حین زایمان و سزارین توصیه می‌کنند؛ اگر فرد مایل به تزریق اپیدورال نباشد. همچنین این بلوک می‌تواند به تسکین درد ناحیه تناسلی، دنبالچه (کوکسیکس) و رکتوم (نورالژی پودندال) کمک کند. بلوک عصبی اندام تحتانی معمولا توسط این روش انجام می‌شود.
ششمین نوع | بلوک گانگلیون ستاره‌ای
گانگلیون ستاره‌ای مجموعه‌ای از اعصاب در گردن، در دو طرف گوش است. این بلوک می‌تواند به تسکین درد در سر، گردن، بالای بازو و بالای سینه کمک کند. همچنین می‌تواند به افزایش گردش خون کمک کند. بلوک عصبی اندام فوقانی (شبکه بازویی) توسط این روش در کلینیک‌های درد صورت می‌گیرد.
هفتمین نوع | بلوک عصب سه قلو
اعصاب سه قلو در دو طرف صورت قرار دارند. این بلوک می‌تواند به درمان علل مختلف درد در صورت شما (نورالژی سه قلو) کمک کند. بلوک های عصبی صورت توسط مهار درد عصب سه قلو انجام می‌شود.
هشتمین نوع | بلوک عصبی شبکه سلیاک
شبکه سلیاک دسته‌ای از اعصاب در بالای شکم است که در پشت پانکراس نزدیک به آئورت قرار دارد. این بلوک می‌تواند به تسکین درد ناشی از سرطان پانکراس یا پانکراتیت مزمن کمک کند. بلوک عصبی شبکه سلیاک برای بلوک‌های عصبی قفسه سینه و شکم استفاده می‌شود.
نهمین نوع | بلوک عصبی اپیدورال
این یک بلوک عصبی بسیار رایج است که بیشتر برای مسدود کردن درد در حین زایمان و سزارین شناخته شده است، اما پزشکان از آن برای جراحی نیز استفاده می‌کنند. هدف از بلوک اپیدورال تسکین درد (بی‌دردی) یا فقدان کامل احساس (بیهوشی) برای یک ناحیه از بدن مانند پاها یا شکم است.
درد نواحی مختلف بدن به بلاک های مختلف عصبی نیاز خواهد داشت. برای مثال:
-
بلاک عصبی بالا تنه (شبکه بازویی)
اینتراسکالن (شانه، ترقوه یا بازو)
بالای ترقوه‌ای (بازو)
پایین ترقوه‌ای (آرنج و زیر آن)
-
بلاک عصبی صورت
عصب سه قلو (صورت)
چشمی (پلک‌ها و کف سر)
فوق چشمی (پیشانی)
ماگزیلار (آرواره بالایی)
شب پره‌ای – کامی (بینی و کام)
-
بلاک عصبی گردن و کمر
تزریق اپیدورال در ستون فقرات گردنی (گردن)
تزریق اپیدورال در قفسه سینه (پشت و قفسه سینه)
تزریق اپیدورال در ناحیه کمر (کمر و باسن)
-
بلاک عصبی قفسه سینه و شکم
نزدیک مهره‌ای (قفسه سینه و شکم)
میان دنده‌ای (قفسه سینه/ دنده‌ها)
سطح جلویی شکم (زیر شکم)
-
بلاک عصبی پایین تنه
شبکه عصبی لگن (ناحیه شرمگاهی)
شبکه عصبی کمر (جلوی پا، از جمله ران، زانو و صافن زیر زانو)
فمورال (تمام ناحیه قدامی ران، بیشتر قسمت‌های استخوان ران و مفصل زانو و بخشی از مفصل لگن، البته بجز پشت زانوها – که غالباً برای جراحی تعویض مفصل زانو استفاده می‌شود.
عصب سیاتیک (پشت پا، ساق پا و پا) که شامل بلاک عصبی پشت زانو می‌شود (زیر زانو)
بسیاری از بیماریهای ستون فقرات نیاز به عمل جراحی ندارند اما در مواردی که به جراحی نیاز است باید از سیستم‌های ایمپلنت استفاده کننده از دستگاه‌های تخصصی طراحی شده برای ستون فقرات استفاده شود. این پروتزها برای اصلاح بدشکلی های ستون فقرات و تقویت آن استفاده می شود. این پروتزها در مرکز تخصصی پروتز ظفر تولید می شود.
بلوک های عصبی از نظر تزریق
بلاک عصبی را می‌توان از نظر نحوه تزریق یا جراحی یا غیر جراحی بودن آن نیز دسته‌ببندی کرد:
-
بلوک عصبی بدون نیاز به جراحی
- اپیدورال : دارو به داخل طناب نخاعی تزریق می‌شود تا ناحیه شکمی و اندام تحتانی بی حس شود. تزریق اپیدورال تقریبا شناخته شده ترین نوع بلوک عصبی است و معمولا در دوره کودکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- بی حسی نخاعی : این داروی بی حسی در مایع اطراف صناب نخاعی تزریق می‌شود.
- محیطی : دارو در اطراف عصب هدف – که منشا ایجاد درد است – تزریق خواهد شد.
-
بلوک عصبی توسط جراحی
- بلوک سمپاتیک : درد ناشی از سیستم عصبی سمپاتیک در ناحیه ای بخصوص را بلوکه می‌نماید. از این روند می‌توان در درمان تعریق بیش از حد در بخض خاصی از بدن استفاده نمود.
- برش و در آوردن عصب : عصب محیطی آسیب دیده توسط جراحی تخریب می‌شود؛ از این روش تنها در موارد درد مزمنی که هیچ روش درمانی دیگر موفقیتی در پی ندارند، مثل سندروم درد ناحیه ای، مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
- ریزوتومی (برش ریشه عصب) : ریشه عصب که از نخاع کشیده می‌شود، با استفاده از جراحی تخریب می‌شود. از این روش در مشکلات عصب-عضله مانند فلج اسپاسمی یا فلج اسپاسمی مغز استفاده می‌شود.
معرفی بلوک های عصبی غیرجراحی
بلوک عصبی غیرجراحی توسط تزریق به ناحیه یا اعصاب تحت تاثیر انجام می‌شود. از انواع بلوک عصبی غیرجراحی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
بی‌حسی نخاعی
از بی‌حسی نخاعی برای بی‌حس کردن مایع اطراف طناب نخاعی استفاده می‌شود.
بی‌حسی محیطی
داروی بلوک عصبی در اطراف عصب هدف که منشا ایجاد درد است تزریق می‌شود.
اپیدورال
رایج‌ترین بلوک عصبی که در داخل طناب نخاعی تزریق می‌شود. از این بی‌حسی برای بلوک عصبی شکم و اندام تحتانی استفاده می‌شود.
معرفی بلوک های عصب جراحی
در روش بلوک های عصب جراحی، از روش‌های جراحی برای بلوک عصبی استفاده می‌شود که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
ریزوتومی
در این روش، ریشه عصب که از نخاع کشیده می‌شود، با استفاده از جراحی تخریب می‌شود تا درد را مخابره نکند. از روش ریزوتومی برای درمان مشکلات ناشی از عصب- عضله مانند فلج اسپاسمی یا فلج اسپاسمی مغز استفاده می‌شود.
بلاک سمپاتیک
از بلاک سمپاتیک برای بلوکه کردن درد ناشی از سیستم عصبی سمپاتیک استفاده می‌شود. از این روش برای درمان تعریق بیش از حد برخی از نواحی بدن استفاده می‌شود.
برش و درآوردن عصب
در این نوع از انواع بلوک های عصب جراحی، عصب انتقال‌دهنده درد برش داده شده یا خارج می‌شود. در صورتی‌که سایر روش‌های بلوک عصبی با شکست مواجه شوند، از این روش استفاده می‌شود.
نحوه استفاده از بلوک های عصبی
انواع مختلفی از بلوک های عصبی وجود دارد که برای اهداف مختلف استفاده می شوند:
- بلوک های عصبی درمانی برای درمان در شرایط دردناک استفاده می شوند. چنین بلوک های عصبی شامل داروی بی حسی موضعی می شود که می تواند برای کنترل درد شدید استفاده شود.
- بلوک های عصبی تشخیصی برای تعیین منشا های درد استفاده می شوند. این بلوک ها عموما شامل یک بی حسی با مدت زمانی شناخته شده از تسکین است.
- بلوک های عصبی پیش بینی کننده نتایج درمان را پیش بینی می کنند. مثلا، یک بلوک عصبی ممکن است اجرا شود تا تعیین کند آیا درمان های پایدارتر (مانند جراحی) در درمان درد موفقیت امیز خواهد بود یا خیر.
- بلوک های عصبی پیشگیرانه برای جلوگیری از روندی دردرد متعاقب وجود دارند که می تواند منجر به مشکلاتی مانند درد اندام خیالی شود.
- بلوک های عصبی می توانند در برخی موارد برای اجتناب از عمل جراحی استفاده شوند.
- بلوک های عصبی یکی از روش های درمان سردردهای شدید
- بلوک‌های عصبی یکی از روش های درمان سردرد که در موارد خاص کاربرد پیدا می کند. بر این اساس درمجاورت برخی از عصب‌ها که به دلیل سردردهای مکرر تحریک شده، ماده بی حسی و گاهی همراه با کورتیکو استرویید ها استفاده می‌شود که البته موارد تجویزی خاصی دارد.
- بلوک‌های عصبی ممکن است در مواردی مثل سردردهای با منشا مشکلات گردن موثر باشند.
روش انجام بلوک عصبی
بلوک های عصبی با بی‌حس کردن اعصابی که باعث ناراحتی می‌شوند کار خودشان را انجام می‌دهند. روش انجام بلوک عصبی ابتدا با تزریق داروی بی‌حس‌کننده انجام می‌شود. متخصص درد داروی بی‌حس‌کننده، ضد التهابی یا ترکیبی از داروها را به عصب آسیب‌دیده تزریق می‌کند تا تحریک، التهاب و درد را درمان کند. دارو پس از قرار گرفتن در محل، بلافاصله گیرنده‌هایی را که باعث درد می‌شوند، خاموش می‌کنند. همچنین این داروها می‌توانند با کاهش تحریک عصبی، تسکین طولانی مدتی را ارائه دهند.
وسایل و تجهیزات لازم بلوک عصبی
برای بلاک ساده عصبی، وسایل زیر لازم است:
- سرنگ ml 10
- سر سوزن (guage) G 18 برای کشیدن داروی بی حشی از ویال آن
- سر سوزن شماره G 27 – ۲۵ برای بلاک عصبی
- داروها و تجهیزات لازم برای انجام حمایت پایه و پیشرفته حیاتی
- ساعت برای مشخص شدن مدت زمان بلوک عصب
قرار گیری مناسب بیمار هنگام انجام بلوک عصبی
مناسب ترین وضعیت برای بلوک عصبی، حالت خوابیده به پشت می باشد. در این حالت بیمار احساس آرامش بیشتری دارد و از بروز سنکوپ وازوواگال پیشگیری می کند . این عارضه در اثر درد هنگام تزریق و یا ترس ناشی از دیدن سرنگ ایجاد می شود. بهترین حالت این که شرایطی را فراهم کنیم تا بیمار نظاره گر اقداماتی مانند کشیدن داروی بی حسی و زمان تزریق دارو نباشد و توجه وی به چیز دیگری جلب شود.
آماده کردن محل بلوک عصبی
برای این که ریسک عفونت محل بلاک عصبی را به حداقل برسانیم، باید در شرایط آسپتیک (ضد عفونی کردن محل تزریق)، بلاک عصبی را انجام دهیم . با استفاده از بتادین و الکل و رعایت اصول ضد عفونی هنگام انجام بلاک عصبی، می توان ریسک عفونت را پایین آورد . محلول آنتی سپتیک باید خشک شود تا اثر آنتی باکتریال آن به حداکثر برسد . استفاده از دستکش استریل و شان استریل ضروری نیست، ولی برای بلوک های ناحیه کشاله ران، مفاصل بزرگ و مکان هایی که احتمال عفونت زیاد است، توصیه شده است.
درمان با استفاده از بلوک های عصبی
هنگامى که هوشياربودن بيمار هنگام جراحى مورد نظر است، از بى‌حسى موضعى استفاده مى‌شود. به‌خصوص در بى‌حسى نخاعى و اپى‌دورال، عضلات اسکلتى معمولاً به‌خوبى شل مى‌شوند؛ بنابراين استفاده از داروهاى شل‌کننده عضلانى ضرورت ندارد. يکى از اشکالات اين روش، عدم ايجاد بى‌حسى کافى است؛ اشکال ديگر، افت فشار خون درنتيجه بلوک سمپاتيک مى‌باشد. از بى‌حسى موضعى بيشتر در جراحى‌هاى قسمت تحتانى شکم يا اندام‌هاى تحتانى استفاده مى‌شود، زيرا اثر بلوک‌کننده سمپاتيک در اين نواحى در حداقل مى‌باشد.
با بى‌حس کردن قسمتى از بدن که مورد جراحى قرار مى‌گيرد، به تنهائى (مانند بى‌حسى نخاعى در مورد جراحى قسمت تحتنانى شکم يا بلوک شبکه براکيال براى جراحى دو بازو)، مى‌توان موربيديته پس از جراحى را کاهش داد. تعدادى از مثال‌هاى اين قضيه عبارتند از:
۱. با بى‌حسى نخاعى يا اپى‌دورال، خونريزى از آتروپلاستى کامل مفصل ران يا پروستاتکتومى کاهش مى‌يابد.
۲. عوارض ترومبوآمبوليت به‌دنبال جراحى‌هاى لگو و پروستات کمتر ايجاد مى‌شوند.
۳. امکان دارد که عملکرد ريه کمتر تحت تأثير قرار گيرد.
۵. ممکن است مدت تشنج کمتر شود.
سخن پایانی
بلوک های عصبی می‌توانند به درمان انواع شرایط مرتبط با درد کمک کنند. اما نتایج می‌تواند به طور قابل توجهی از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. تسکین درد ناشی از بلوک عصبی می‌تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد. ممکن است چند روز، چند هفته، ماه یا حتی سال طول بکشد تا بهبود درد ممکن شود. هر فرد به طور متفاوتی به انواع بلاک های عصبی پاسخ می‌دهد. برخی از افراد ممکن است با یک تزریق تسکین پیدا کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به چندین درمان بلوک عصبی نیاز داشته باشند. برخی از افراد هیچ گونه تسکین درد را تجربه نمی‌کنند.
دکتر نریمانی
